Wielofazowość antygenów rzęskowych u pałeczek Salmonella* Salmonella multiphasic flagellar antigen

U pałeczek Salmonella obserwuje się więcej niż jedną fazę antygenów rzęskowych, co jest uwarunkowane występowaniem jednego, dwóch lub trzech genów, które niezależnie od siebie kodują białko strukturalne witki rzęski o właściwościach antygenowych. Gen fliC koduje antygen rzęskowy pierwszej fazy, natomiast gen fljB – drugiej fazy. Trzecia faza antygenu rzęskowego związana jest z genem umiejscowionym na plazmidzie. Ekspresja genów fliC i fljB regulowana jest mechanizmem inwersji sekwencji fragmentu operonu hinfljBA. Gen hin, kodujący inwertazę Hin, flankowany przez dwa regiony hixL i hixR, odwracany jest przez tetramer złożony z dimerów białek Hin i Fis. Proces ten włącza lub wyłącza ekspresję operonu hinfljBA. Kiedy operon podlega ekspresji (jest włączony) wytwarzane są białka strukturalne witki rzęski FljB oraz białko FljA, które jest potranskrypcyjnym inhibitorem ekspresji genu fliC. Oznacza to, że na powierzchni komórki pałeczki Salmonella mogą występować rzęski tylko pierwszej lub drugiej fazy. Czasem w wyniku mutacji w jednym z wymienionych genów, u bakterii dwufazowej dochodzi do unieczynnienia jednego z genów kodujących antygeny rzęskowe, w efekcie czego bakteria wytwarza antygen rzęskowy tylko jednej fazy (jednofazowe pałeczki Salmonella). W większości przypadków obserwuje się prawidłową ekspresję genu fliC. W Europie w ostatnich latach najczęściej występującą jednofazową postacią są pałeczki Salmonella o wzorze antygenowym 1, 4 [5], 12: i.